Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie psychiczne jest stanem dobrego samopoczucia, w którym człowiek wykorzystuje swoje zdolności, radzi sobie ze stresem w codziennym życiu, wydajnie i owocnie pracuje oraz jest w stanie wnieść wkład w życie danej wspólnoty. Prawo do zdrowia psychicznego zagwarantowano w wielu deklaracjach i konwencjach WHO. W Polsce osoby z zaburzeniami psychicznymi objęte są szczególną opieką, zarówno medyczną jak i społeczną. Każdej osobie (dorosłej jak i dziecku) cierpiącej na zaburzenia psychiczne przysługuje prawo do leczenia, a w ramach pomocy społecznej osoby z zaburzeniami psychicznymi mogą się starć o dostęp do wielu specjalistycznych usług, w tym opiekuńczych w miejscu zamieszkania jak i poza nim. Z uwagi na fakt zaliczania osób z zaburzeniami psychicznymi do grupy osób niepełnosprawnych (Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328 z późn. zm) osobom z zaburzeniami psychicznymi przysługuje też wiele ulg i uprawnień. Zaburzenia psychiczne mogą też stanowić podstawę do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty socjalnej.

W ramach świadczeń gwarantowanych przysługuje prawo do leczenia zaburzeń psychicznych. W celu uzyskania pomocy lekarskiej pierwszym miejscem kontaktu powinna być poradnia zdrowia psychicznego. Dostępne są poradnie zdrowia psychicznego dla osób dorosłych jak i poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Korzystanie ze świadczeń z poradniach zdrowia psychicznego nie wymaga skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza rodzinnego). Na mocy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz,1027 z późn. zm.) osobom z zaburzeniami psychicznymi świadczenia opieki zdrowotnej udzielane są bezpłatnie. Należy zaznaczyć, że nieodpłatne korzystanie ze świadczeń zdrowotnych możliwe jest jedynie wtedy, gdy szpital lub przychodnia zawarł na udzielanie świadczeń kontrakt z NFZ.

Aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy należy spełnić następujące warunki:

– być niezdolnym do pracy (orzeka o tym lekarz bądź komisja ZUS)

– mieć wymagany okres składkowy i nieskładkowy (zależny od wieku)

– niezdolność do pracy powinna powstać w okresach o których mowa w art. 57 ust.1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn zm.). Ten warunek nie dotyczy osób które mają długi okres składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn). Aby otrzymać rentę należy złożyć wniosek o rentę do oddziału ZUS. Do wniosku należy dołączyć aktualne zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, informację dotyczącą charakteru i rodzaju pracy, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty poświadczające stan zdrowia. Po złożeniu wniosku, osoba wnioskująca o przyznanie orzeczenia podlega badaniu przez lekarza ZUS, chyba że złożona dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia.

Lekarz ZUS orzeka:

– całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji,

– całkowitą niezdolność do pracy,

– częściową niezdolność do pracy.

Oraz o okresie na jaki przyznawana jest renta. Zazwyczaj renty orzeka się na okres do 5 lat. Wyjątkowo, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem okresu 5 lat można przyznać rentę na dłuższy okres.

Jest to specyficzna forma renty. Przyznawana jest osobie która jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed 18 rokiem życia, w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Aby otrzymać rentę socjalną należy być pełnoletnim i całkowicie niezdolnym do pracy. O niezdolności do pracy w celu uzyskania renty socjalnej orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Osobie, która otrzymuje rentę nie przysługują zasiłki stałe i okresowe w rozumieniu przepisów o ustawie o pomocy społecznej.

W celu uzyskania pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi, należy zwrócić się do najbliższego względem miejsca zamieszkania ośrodka pomocy społecznej - w gminach mogą być to gminne ośrodki pomocy społecznej (gops), w miastach miejskie lub gminne ośrodki pomocy społecznej (mops). Osoba ubiegająca się o pomoc społeczną zobowiązana jest posiadać zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z tej formy pomocy. Zaświadczenie to powinno być wystawione przez lekarza psychiatrę. Ośrodek pomocy społecznej wysyła pracownika socjalnego do osoby, która stara się o przyznanie opieki, w celu oceny

jego sytuacji życiowej i określenia zakresu dalszej pomocy społecznej. Pomoc społeczna może być udzielana w domu osoby starającej się o świadczenia jak i poza jej miejscem zamieszkania